نوروز جهانی در راه است... / نگاهی به نوروز در متون اسلامی

نوروز ، حیات دوباره طبیعت فراسیده است ، نوروزی که آن را با بهارمی شناسند ، فصل جان گرفتن دوباره طبیعت ، زمان حرکت و جوش و خروش ، آغاز حیاتیدوباره برای طبیعت خشکیده و فسرده و به دور ریختن کهنه ها و پوسیده ها ، زمان شادیو سرور ، اما حیات بشریت را نیز همچو حیات طبیعت نوروزیست که فرارسیدنش را از قرنهاپیش مژده داده اند ، روزی نو در حیات بشریت ، فصلی تازه در تاریخ جهان ، روزگاری کهانسانیت انسان جان می گیرد ، روح خدایی انسان به حرکت درمی آید و جوش و خروشی نو درمستضعفان آغاز می شود و آیا اینک این تب و تاب انسان برای گذر از دوران ظلمانی وسرد جهل و ظلم و شادی و سرور فروپاشی نظام های کهنه و پوسیده ، بشارت بخش فرا رسیدننوروز جهانی بشریت نیست؟

نوروز و وقایع مهمی که در این روز تاریخی رخ داده است در روایات متعددی مورداشاره قرار گرفته است که برای درک اهمیت این روز نگاهی گذرا به متون اسلامی پیراموناین موضوع خواهیم داشت :

یا مقلب القلوب و الابصار یا مدبر اللیل و النهار یا محول الحول والاحوال حول حالنا الی احسن الحال

هر انسانی در دعای روز نوروز که از اهل بیت(ع) صادر شده است، بین خود و خدایش رابطه برقرار می کند و خدا را به عنوان دگرگون کننده صدا می زند و می خواند. خداوندی که دگرگون کننده و مقلب و مدبر در طبیعت است.

خداوند مستقیم و به جبر در طبیعت تحول ایجاد می کند. اما اگر انسان بخواهد نوروز عادی را به نوروز ظهور تبدیل کند باید به دعای تحویل سال عمل کند. در این دعا درخواست می کنیم که خدایا همانگونه که طبیعت و هستی تحول ایجاد میکنی حال من را به احسن حال تبدیل کن.

ویژگی نوروز اعتدال و هماهنگی است و این هماهنگی موجب ایجاد نشاط در طبیعت شده است و این اعتدال است که ممکن است نوروز را به روز ظهور تبدیل کند. احسن الحال در زندگی می تواند به اعتدال و نظم با پشتوانه معنویت منجر شود. اگر بین معنویت و دنیویت و جسم و روح و ابعاد مختلف زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی اعتدال برقرار شود احسن الحال در انسان محقق می شود.

نتیجه احسن الحال این است که نسبت و رابطه انسان با امام زیبایی ها و بهار و طبیعت نزدیک تر می شود و آسیب های زیست محیطی کمتر و هماهنگی انسان با طبیعت و ایام زیبایی ها بیشتر می شود.

اگر انسان به دعای تحویل سال معنایی نگاه کند و آرزوی احسن الحالی به معنای عدل خواهی داشته باشد و عدل را اول در خود و روابط اجتماعی محقق کند، نوروز می تواند برای او عید واقعی باشد.

عید نه جامه رنگارنگ پوشیدن است که این عید کودکان است. نه شربت و شیرینى و غذاهاى متنوع خوردن است که این عید شکمبارگان است. نه به سیاحت و تفرج بى محتوى پرداختن است که این عید ولگردان است. نه بى بندوبارى و هرزگى و عیاشى کردن است که این عید بوالهوسان است. نه قاه قاه خندیدن و همدیگر را به مسخره گرفتن است که این عید غافلان است و نه سبزه رویاندن و سفره هفت سین چیدن و آتش بازى کردن است که این عید خرافه پرستان است.

هیچ کدام از اینها مفهوم عید از دیدگاه اسلام نیست که عید اسلامى براى موفقیت در راه انجام وظیفه و تطهیر نفس و تصفیه جان از ناپاکیها و تمرین صبر و استقامت و شکستن غرور و خودخواهى است.

و اگر بخواهیم عید نوروز براى ما یک عید واقعى باشد باید به ارزشهاى اسلامى این عید که در سایه تعالیم اسلامى رنگ دینى پیدا کرده توجه نموده و از ضد ارزشهاى عید که احیاى ارزشهاى جاهلى و از سنتهاى دوران آتش پرستى است دورى نماییم

در روایات معصومین ( علیهم السلام) نیز بارها به موضوع عید اشاره شده است، هم‏چنان‏که گذشت، امیرالمؤمنین علی ( علیه السلام) هر روزی که در آن معصیت و گناه نشود، را روز عید خوانده است

در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام اولین عید تاریخ، انتظار تحقق‏حاکمیت‏حق بوده است و امروز نیز عملا بزرگترین عید شیعیان روز تحقق حاکمیت‏مستضعفان و حکومت عدل و قسط و نابودی جور و ظلم است.

نوروز و آداب و رسوم آن، از سنت‏های باستانی ایرانی است. اسلام این سنت نیکو را با صبغه و رنگ دینی درآمیخت و دعاها و اعمال مستحب بسیار را در آن گنجاند ؛ در واقع اسلام، نوروز را به رسمیت شناخت و محتوای انسانی و معنوی به آن بخشید

هم‏زمانی نوروز با بسیاری از رخدادهای مهم تاریخی مذهبی

یکی از دلایل ارجمندی نوروز، هم‏زمانی این روز با بسیار از رخدادهای تاریخ‏ساز و ارزشمند دینی است. در روایت معلّی بن خُنیس از امام صادق علیه‏السلام آمده است که نوروز، روز استقرار کشتی نوح بر کوه جودی، نزول جبرئیل بر پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم ، شکسته شدن بت‏های کعبه به دست ابراهیم علیه‏السلام و حضرت علی علیه‏السلام ، روز بیعت اصحاب پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم با علی علیه‏السلام به دلیل امیرمؤمنان شدنش در عید غدیر و روز پیروزی ایشان بر اصحاب نهروان بوده‏است.

معلی بن خُنیس، در روایتی از امام صادق علیه‏السلام نقل کرده است که ایشان می‏فرمایند: «هنگام نوروز غسل کن و پاکیزه‏ترین لباست را بپوش و به خوش‏بوترین عطر، خود را معطر ساز و آن روز را روزه بدار.» از این روایت، مبارکی عید نوروز در فرهنگ دینی به روشنی مشخص می‏شود.

معلى بن خنیس گوید: در روز نوروز بر امام صادق علیه‏السلام وارد شدم، ایشان فرمودند که آیا این روز را مى‏شناسى؟

عرض کردم: فدایت گردم این روز، روزى است که غیر عربها (ایرانیان) آن را گرامى داشته و به یکدیگر هدیه مى‏دهند، امام صادق، علیه‏السلام، فرمودند: قسم به خانه عتیقى که در مکه هست این (تعظیم و هدیه دادن) ریشه طولانى و قدیمى دارد و براى تو آن را توضیح مى‏دهم تا از آن مطلع شوى، گفتم: اى آقاى من چنانچه این مطلب را از تو بیاموزم براى من بهتر از زنده شدن مردگانم و مردن دشمنان من است. حضرت فرمود: اى معلى! نوروز، روزى است که خداوند در آن از بندگان خویش میثاق گرفت که جز او را عبادت و پرستش نکرده و به او شرک نورزند و به فرستادگان و پیامبرانش و نیز ائمه هدى ایمان بیاورند. نوروز اولین روزى است که خورشید در آن طلوع کرد و باد در آن وزیدن گرفت و در آن روز درخشندگى زمین خلق شد. نوروز روزى است که کشتى نوح بر کوه جودى کناره گرفت و نوروز روزى است که افرادى که از خانه‏هاى خود خارج شده و به آزمایش الهى از دنیا رفتند، مجددا به دنیا بازگشتند. در این نوروز است که جبرئیل بر پیامبر اکرم، صل‏الله‏علیه‏وآله، نازل شد و درست در همین روز است که پیامبر اسلام، حضرت على را بر شانه خود گذاشت تا او بتهاى قریش را از بیت الحرام پایین کشید و آنها را درهم شکست.

نوروز روزى است که پیامبر به اصحابش دستور داد تا در مورد خلافت و ولایت مؤمنان با حضرت على علیه‏السلام بیعت کنند و در همین نوروز بود که پیامبر، صل‏الله‏علیه‏وآله، على، علیه‏السلام، را به سوى جنیان فرستاد براى او از آنان بیعت ‏بگیرد. نوروز روزى است که براى حضرت على بیعت مجدد گرفته شد(بعد از مرگ عثمان) و نوروز روزى است که حضرت على، علیه‏السلام، بر اهل نهروان پیروز شد و ذوالثدیه را کشت و نوروز روزى است که قائم ما در آن روز ظاهر مى‏گردد و بالاخره نوروز روزى است که قائم ما در این روز بر دجال پیروز مى‏شود و او را بر زباله‏دان کوفه آویزان مى‏کند و هیچ نوروزى نیست مگر آنکه ما در آن روز توقع ظهور حضرت حجت، عجل‏الله‏تعالى‏فرجه‏الشریف، را داریم چرا که این روز، از روزهاى ما و شیعیان ما است که عجم (ایرانیان) آنرا گرامى دشته ولى شما آنرا ضایع نمودید ...                  بحارالانوار، ج 56، ص 92)

آنگونه که از حدیث فوق به دست آمد، روز نوروز پیوند عمیقى با مساله ولایت و رهبرى مسلمانان دارد، از این روى شایسته است که عید نوروز را جشن ولایت دانسته و پیوسته در آن به یاد ظهور منجى عالم بشریت‏حضرت امام زمان، عجل‏الله‏تعالى‏فرجه‏الشریف، باشیم

شیخ جعفر مجتهدی درپاسخ سوالی در باب فلسفه نوروز می فرمایند : روز عید غدیر که نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت مولا علی (علیه‌السلام) را به جانشینی خود معرفی کردند، مصادف بوده است با روز جمعه‌ای که اول فروردین بوده است. بحار: ج 56 ص 91. المهذب البارع: ج 1 ص 194 ص 195. طهارة شیخ انصارى: ص 328

بنا به روایتى امام صادق(ع) فرمود: نوروز روزى است که خداوند از بندگانش پیمان هایى گرفت که تنها خداى یکتا را بپرستند و براى او همتا قرار ندهند وبه رسولان و حجت هاى خدا و امامان(ع) ایمان بیاورند و روزى است که کشتى نوح(ع) بر کوه جودى نشست.نوروز همان روزى است که ابراهیم خلیل(ع) بت هاى قومش را که در آن روز براى شرکت در مراسم جشن از شهر خارج شده بودند، شکست.

بنابر همان روایت امام صادق(ع) ،حادثه شگفت زنده شدن هزاران نفر از بنى اسرائیل به فرمان خدا که پیش از اسلام روی داد ، در نوروز رخ داده است‌(در آیه 243 بقره به این حادثه اشاره شده است).

در یک روز نوروز، هدیه‏ای برای امیرمؤمنان، علی(ع) آوردند، حضرت فرمود: این چیست؟ گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمود: پس در این صورت، هر روز ما را نوروز سازید. وسائل الشیعه، ج 12، ص 214.

امام صادق(ع) فرمود: هنگامی که نوروز شد، غسل کن و تمیزترین لباس‏های خود را بپوش و خود را با بهترین عطرها خوش‏بو ساز و چه خوب است که در این روز، روزه‏دار باشى. همان، ج 5، ص 288.

در برخی روایات روز ظهور امام زمان (عج) نوروز دانسته شده است؛ وقتی توصیفات شخصیتی امام زمان (عج) و جامعه مهدویت هنگام ظهور را می خوانیم در می یابیم شاخصه عدل در هر دو مشترک است. امام عصر(عج) امام عدل است و جامعه ای که محقق می کند نیز بر اساس عدل است، پس وقتی کسی آیینه تمام نمای عدل باشد و هدفش نیز تحقق عدل در روابط بین انسان ها باشد بستر زمانی آن نیز نمی تواند خالی از عدل باشد.

به همین جهت روز نوروز که روز اعتدال در طبیعت است بر اساس روایات می تواند احتمال روز ظهور داشته باشد تا بین زمان عدل، شخصی عادل و تحقق زمینه های یک جامعه عادل هماهنگی ایجاد شود.

امام صادق (ع) : نوروز روزی است که قائم ما اهل بیت در آن ظهور می کند.(بحارالانوار،ج52،ص276)

امام صادق (ع) : هیچ نوروزی نیست مگر آن که ما در آن روز منتظر فرج (ظهور قائم آل محمد) هستیم ؛ چرا که نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست.(مستدرک الوسائل،ج6،ص352)

ولی امر مسلمین(مدظله) در بیانی بلند، سال نو را فرصتی برای تحول درونی انسانی می‏خواند و می‏فرماید: «تحویل هر سال جدید شمسی که با نوعی تحول در عالم طبیعت مصادف می‏باشد، فرصتی است تا انسان به تحول درونی و اصلاح امور روحی و معنوی و فکری و مادی خود بپردازد. این دعای شریفی که به ما تعلیم داده‏اند تا در آغاز سال بخوانیم، درس همین تحول است. در این دعا از خدا درخواست می‏کنیم که در حال و وضعیت روحی و نفسانی ما، تحول و دگرگونی مبارکی را ایجاد کند. ایجاد تحول کار خداست. اما ما موظفیم که برای این تحول در درون و در زندگی خود و در جهان اقدام و تلاش کنیم.»

و آیا اینک و با تحولات عظیم کنونی جهان و بشارتهای بزرگ ولی امر مسلمین(مدظله) نمی توان آشکارا دید که فصلی نو در تاریخ بشریت آغاز شده است ؟

و اگر نوروز یعنی تغییر و نو شدن و تحول و انقلاب و جوش و خروش و به دور انداختن کهنه ها و پوسیده ها و زمان شادیها و سرورها ، آیا اینک با قیام بزرگ مستضعفان جهان و آغازی فصلی تازه در تاریخ بشریت و شادی و سرور رهایی ها و فروپاشی نظام های کهنه و پوسیده ی مکاتب بشری ، نمی توان به روشنی گفت که نوروز جهانی در راه است؟!

روزی نو که با تابش آفتاب ولایت و بارش بارانهای شگفت آغاز می شود ، هم طبیعت را زنده تر از همیشه می گرداند و هم جان انسان را خدایی تر از هر زمان و عید واقعی که عبودت حضرت حق باشد را به انسان هدیه می دهد

و بشر شاد و مسرور در این عید بزرگ الهی ...